خاتون؛ روایتگر ایران جنگ‌زده

خاتون ساخته تینا پاکروان، عنوان عنوان یک سریال تاریخی است که هر دوشنبه ساعت 20 از پلتفرم نماوا پشخش می‌شد. این فیلم در خطه شمالی کشور فیلمبرداری شده است. این سریال تاریخی در بستر یک درام عاشقانه روایت می‌شود. همیشه سریال‌های تاریخی مخاطبین خاص خود را دارد از جمله سریال‌های محبوب تاریخی که بازخورد خوبی داشتند می‌توان به مدار صفر درجه، شهرزاد و کیف انگلیسی اشاره کرد.

روایت‌های تاریخی جدا از داستان و جریانی که دارند در قالب تصویر با همراهی چالش‌های دراماتیک از جذابیت دو چندان برخوردارند. تاریخ معاصر ایران؛ دوران قاجار، انقلاب مشروطیت و دوران پهلوی تا پیروزی انقلاب سوژه خوبی برای فیلمسازان بوده که بتوانند مخاطب را به خود جذب کنند.

خاتون روایت تاریخی از احوال خانواده‌ای از اوایل شهریور 1320 است؛ زمانی که ایران توسط نیروهای متفقین به اشغال درآمد. در این میان داستانی دراماتیزه از تاریخ معاصر ایران با محوریت شخصیت زن روایت می‌شود؛ خاتون. البته این سریال از جهاتی نیز بسیار مورد نقد قرارگرفته است.

کارگردانی خاتون

داستان خاتون از دل واقعیت آب می‌خورد اما تینا پاکروان با الهام از اشخاص حقیقی همچون بی‌بی‌مریم بختیاری (خاتون) توانسته فیلمنامه آن را تدوین کند. داستان حول محور شخصیت‌های تاثیرگار در آن برهه تاریخی؛ زمان اشغال ایران در سال‌های جنگ جهانی دوم می‌گردد.

خاتون بختیاری؛ زنی جوان است که در آستانه مدرنیزاسیون ایران میل به پیشرفت دارد. اما جامعه هنوز بر پایه سنت‌ها و مناسبات مرد سالانه مانده است. با این وجود شیرزاد ملک، همسر خاتون، تلاش می‌کند که رفتارش متفاوت با رفتار اطرافیان باشد و در برابر خاتون مدرن برخورد کند، اما رگه‌هایی از باور عموم هنوز در او وجود دارد .

در سریال خاتون ما شاهد عجله برای روایت داستان نیستیم. در قسمت اول سریال ما شاهد معرفی شخصیت‌ها و دید آن‌ها به جامعه هستیم، و در کل در قسمت‌های دیگر ما با پراکندگی مواجه نیستیم. روایست ساده و مستقیم خاتون از علت‌های محبوبیت این سریال است.

شخصیت‌پردازی

خاتون و همسرش از شخصیت‌های مطلق در روایت نیستند، در واقع می‌توان گفت ما با دو کارکتر چند بعدی مواجه هستیم. شیرزاد مردی نظامی با روحیات خشک و جدی است اما عشق او به خاتون از این نظامی یک شخصیت خاکستری می‌سازد. خاتون نیز زنی آزادی‌خواه و جسور است که در راه اهدافش بسیار تلاش می‌کند اما گاهی دچار خودخواهی یا انفعال نیز می‌شود.

تینا پاکروان در کارنامه خود با بزرگانی چون بهرام بیضایی و مسعود کیمیایی همکاری داشته که این همکاری در ایجاد موقعیت‌های درست و دیالوگ‌های به‌جا به او کمک کرده است.

سریال خاتون روایت زنانی شجاع و آزادی طلب است که در سریال هرکدام خرده روایتی را رقم می‌زنند. پروین و فهیمه اکبر نیز از جمله زنان تاثیرگذار در این سریال هستند.

با این‌همه این سریال در پی یک روایت درست و سرراست از آن برهه تاریخی کشور است که زنان با فعالیت‌ها و انتخاب‌هایشان در تعیین سرنوشت کشور نقش داشتند.

عوامل سریال 

حضور عوامل حرفه‌ای در پشت دوربین پاکروان کیفیت این سریال را بالا برده است. فیلمبرداری، گریم و موسیقی متن، طراحی صحنه و لباس از ویژگی‌های برجسته این سریال است. هومن بهمنش در فیلمبرداری خاتون با خلق قاب‌های زیبا و نورپردازی ماهرانه و حرکت‌های دوربین، بسیار دقیق و بی نظیر بوده است.

در مقام طراحی صحنه و لباس؛ کامیاب امین عشایری و سارا سمیعی بسیار موفق عمل کرده‌اند. همچنین موسیقی متن خاتون توسط کیهان کلهر، نوازنده پرآوازه این کشور ساخته شده است.

بازیگران سریال خاتون

اشکان خطیبی بازیگر با بازی نقش شیرزاد، نقش اصلی مرد سریال است. اما بازیگر اصلی این سریال نگار جواهریان است. پژمان بازغی، شبنم مقدمی، مهران مدیری، بابک حمیدیان، مهران غفوریان، پیام دهکردی، بهناز جعفری و ستاره پسیانی در این سریال حضور دارند. پاکروان به خوبی توانسته با این بازیگران خاتون را به روی پرده ببرد.

خاتون نقطه عطفی در کارنامه جواهریان است زیرا با بازی نقش خاتون، از بازی‌های همیشگی خود فاصله گرفت، و از چهره یک زن صرفا رمانتیک دور شد.

اشکان خطیبی در نقش سرگرد ملک توانست جدیت و خشونت لازمه نقشش را  به خوبی ایفا کند. او از سطح یک بازی یک‌نواخت فاصله گرفته است.

وقتی بحث از سیاست می‌شود؛ فیلمنامه با مواردی مواجه است که می‌شود آن را نقد کرد. ساخت این سریال سریال هزینه بسیاری داشته که می‌توان گفت از پرخرج‌ترین سریال‌های تاریخ شبکه نمایش خانگی است. عشق، جنگ، اشغال، وضعیت نابسامان اجتماعی در این سریال موضوع مطرح آن است. نکته مهم «خاتون»، شناخت و تسلط خالق داستان نسبت به قصه، شخصیت‌ها و وقایع تاریخی است.

پایان‌بندی 

قسمت‌های پایانی این سریال کسل‌کننده به نظر می‌رسید. اما قسمت آخر خاتون با یک پایان حماسی که احساسات را برمی‌گیزاند تماشاگر را وامدار خود می‌کند.
البته شخصیت پردازی یک سریال تاریخی به سختی پیش می‌رود؛ اینکه در موقعیت‌ها کارکترها به گره برسند و تا پایان بتوانند ترتیبی را رعایت کنند؛ کار دشواری است. با این وجود سریال پرهزینه خاتون درنهایت نتوانست تماشاگر ریزبین را قانع کند. فیلم‌نامه این سریال تا حدودی نقص داشت. با آغاز نیم‌فصل دوم سریال، در دل داستان اصلی‌، یک داستان مجزا اضافه میشود که دلیل افت سریال؛ روایت همزمان آن‌ها بود که برای تماشاگر گیج‌کننده بنظر می‌رسید.
اما خاتون نکات مثبت فراوانی دارد؛ که یکی از آن‌ها شخصیت‌پردازی با کاراکترهای خاکستری است.
شخصیت‌پردازی سایر شخصیت‌ها از اشکان خطیبی تا نگار جواهریان، پیام دهکردی، بابک کریمی، رویا نونهالی، پانته‌آ پناهی‌ها، رضا بهبودی و… بر همین اساس است و این دوگانه‌انگاری در محور خاکستری آدم‌ها درک شرایط و موقعیت‌ها را متناسب با بستر تاریخی و اجتماعی آن دوران برای مخاطب امکان‌پذیر می‌کند.
بی‌تردید بررسی دوران اشغال که بخش عمده‌ای از خاطرات آن دوران همچنان در پرده ابهام است کار دشواری است اما روابط علی و معلولی در آن رعایت شده است.
خاتون دیالوگ‌های ماندگار بسیاری دارد که البته این از ویژگی‌های سریال‌های تاریخی است. در بخش سیاه تاریخ ایران با تجاوز آشکار روس و انگلیس، لحظات پر باری از ارتباط پدر و فرزند، از دست دادن، عشق، حسرت و … را نشان می‌دهد که ما را بهتر در آن زمان می‌نشاند. نگاهی به زخم کاری در پست دیگری از پوفیلمو.