داستان فیلم عنکبوت مقدس حول محور یک روایت واقعی می‌چرخد. این فیلم که در بخش مسابقه جشنواره کن 2022 به نمایش درآمده داستان یک قاتل زنجیره‌ای به نام سعید حنایی است. علی عباسی کارگردان این فیلم جنایی است.
سعید حنایی عامل قتل‌های زنجیره‌ای دهه هفتاد سوژه این فیلم است. محل مشاهده شهر مشهد است. پیشتر نیز مستندی درباره این قاتل زنجیره‌ای توسط مازیار بهاری، ساخته شده بود که موجب الهام بخشی تز این فیلم شده است.
علی عباسی کارگردان عنکبوت مقدس پیشتر با فیلم مرز در جشنواره کن ظاهر شده بود. این فیلمساز ایرانی ساکن دانمارک است که در ماه گذشته با عنکبوت مقدس در کن حضور یافت.
عنکبوت شما را به یاد چه چیزهایی می‌اندازد؟
عنکبوت مقدس، عنکبوتی که چنبره می‌اندازد. عنکبوتی که به دنبال طعمه می‌گردد و کمین کرده است. قداست از جهت کمین کردن؟ عنکبوتی که طعمه‌هایش را پس می‌زند، اما شکار می‌کند. نام کنایه‌ای واضح دارد به داستان قتل‌های زنجیره‌ای کارگران جنسی زن در شهر مشهد که توسط سعید حنایی صورت می‌گرفت. نکته جالب توجه اعتقاد قاتل بر کشتن افراد بوده است.
قتل 16 زن از تابستان سال 79 تا تابستان سال 89 بدست این قاتل اتفاق افتاده است. گویا انگیزه قاتل زدودن جامعه از فساد و فحشا بوده است. مژگان آخرین سوژه قتل‌های حنایی بوده که توانست از چنگ او فرار کند. پس از مدتی مژگان که توسط طرح‌های پلیس دستگیر شده بود در جلسات بازجویی به تجربه تلخ این سوء قصد اشاره کرد. با اعترافات مژگان مشخصات سعید حنایی روشن شد و قاتل به دام افتاد.
صحنه‌های فیلم عنکبوت مقدس
فیلم در کشور اردن فیلمبرداری شد، یعنی در خارج از ایران. همین مسئله راه راب رای کنار گذاشتن سانسور بازگذاشت و به دو مسئله زیرذره‌بین؛ مذهب و رابطه جنسی پرداخت. در پرداخت چند صحنه برهنه جنسی، کارگردان آشکار عمل می‌کند. سوژه عباسی در واقع مذهب است؛ که باورهای عرفی و خرافی در یک شهر مذهبی چطور عمل می‌کند. این دیدگاه با واکنش جدی از سمت معتقدین مواجه شده است.
ساختار فیلم
در چند جای فیلم صحنه‌های قتل کامل نمایش داده می‌شوند که البته اکتفا به اولین صحنه قتل کافی بود. در جای دیگری حمایت عده‌ای را در حمایت از قاتل در برابر دادگاه می‌بینیم، و حتی بقالی که در مواجهه با پسر قاتل از پدرش به‌عنوان قهرمان یاد می‌کند. این صحنه‌ها ذهن را تکان می‌دهند. در یک صحنه عریانی آلت تناسلی نشان داده می‌شود و در صحنه‌ای دیگر قاتل در آستانه دار زده شدن درحال کمک خواستن از امام رضا است.
سوال پیش می‌آید که کارگردان در حال نشان دادن واقعیت تناقض‌های درون ایران است یا قصد آزار تماشاگر را دارد. البته پاسخ ساده است کمااینکه کارگردان می‌توانست با یک فیلم ترسناک که صحنه‌های گوتیک بسیاری دارد به آزار تماشاگر بنشیند. و اما ممکن است هر مخاطبی از دیدن دو صحنه واقعی آزرده خاطر شود.
عباسی در به تصویر کشیدن فضای داخل ایران بسیار موفق ظاهر می‌شود. او در بازسازی جزئیات مشهد نیز فضایی ایجاد کرد تا تماشاگر با احساس غرابت مواجه نشود. زیرا در غیر این صورت ممکن بود فیلم بکل مضحک بنظر برسد خاصه در این مورد زیرا بخشی از سوژه با احساس مخاطب در ارتباط است.
با اینکه در هالیوود نیز تلاش‌هایی برای بازسازی فضای ایران مثلا در فیلم آرگو صورت گرفته بود، اما این بازسازی خارج از ایران به خوبی سرآمد تمامی بازسازی فضاها تاکنون بوده است.
عنکبوت مقدس جدا از بستر اجتماعی-سیاسی اتفاق نمی‌افتد. سوابق فرد، حمایت‌های ضمنی‌اش، انگیزه‌اش برای اجرای این اعمال، تقیدش؛ همه نشان از منحصر بودن این روایت به محلی خاص دارد که نمی‌توان در جای دیگری این ترکیب را بدین صورت، مشاهده کرد.
کارگردان عنکبوت مقدس
علی عباسی پس از اخذ مدرک کارشناسی در ایران به اروپا مهاجرت کرد. این کارگردان 41 ساله در سوئد معماری خواند و سپس وارد مدرسه ملی فیلم دانمارک شد. او با فیلم “Border” در بخش نوعی نگاه در جشنواره فیلم کن 2018 برنده جایزه شد. همچنین در مراسم اسکار، به‌عنوان نماینده سوئد در بخش بهترین فیلم خارجی‌زبان شرکت کرد.
نام او در لیست کارگردان‌های سریال در حال ساخت The Last Of Us نیز دیده شده است. سریال بازمانده از ما براساس یک بازی ویدیویی است که قرار است از شبکه HBO پخش شود. این سریال توسط کریگ مازن و نیل دراکمن ساخته می‌شود.
نمونه‌های مشابه عنکبوت مقدس
یکی از تفاوت‌های فیلم عنکبوت مقدس با دیگر فیلم‌هایی که در رابطه با این سوژه ساخته شده‌اند، این است که علی عباسی با محوریت یک شخصیت مؤنث روایت را آغاز می‌کند. البته که سعید حنایی تا امروز سوژه آثار متعدد سینمایی بوده است. مستند «عنکبوت آمد» ساخته مازیار بهاری با مستند عنکبوت آمد با نمایاندن مصاحبه‌ای از او به این قاتل می‌پردازد.
ساخته ابراهیم ایرج‌زاد با فیلم «عنکبوت» و بازی محسن تنابنده در نقش سعید حنایی به این داستان می‌پردازد. علی عباسی با زهرا امیر ابراهیمی به روایت این داستان می‌پردازد.
این فیلم در خارج از ایران با بازخوردهای مثبتی مواجه شد طوری که در جمع 20 نقد در وبسایت راتن تومیتوز این فیلم با 90 درصد رضایت منتقدان مواجه شد. در وبسایت متاکریتیک از میان 11 نقد، 9 منتقد درباره فیلم «عنکبوت مقدس» نقدهای مثبت داشتند و 2 منتقد نیز نظرات میانه. با بررسی مجموعه این نقدها نمره متای فیلم از 100، 75 بوده است.
مجله فیلم اسکرین که نظر منتقدان اروپایی در آن تاثیرگذار است به فیلم عنکبوت مقدس مثبت نبوده است. منتقدان این مجله با دادن نمره میانگین 2 از 4 این فیلم را متوسط ارزیابی کرده‌اند. بررسی فیلم کلاغ‌ها آلفرد هیچکاک.
